Γνωμοδοτικό Σημείωμα
Παρατηρήσεις επί του Σχεδίου Νόμου «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις»
Ερώτημα:Ρωτήθηκα για την υπαγωγή ή μη των ΕΕΣ στο πεδίο ρύθμισης του παραπάνω σχέδιο νόμου καθώς και για τον τρόπο της αναμφίβολης υπαγωγής τους στις νομοθετικές ρυθμίσεις της δια βίου μάθησης.Απάντηση:Τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών (Ε.Ε.Σ.) προσφέρουν «ελεύθερες σπουδές», δηλαδή μόρφωση και κατάρτιση μη τυπική και αδιαβάθμητη, εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η σημασία του κλάδου για την ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης πρέπει να θεωρείται αυταπόδεικτη. Προκειμένου να διευκολυνθεί η ένταξη, σύμφωνα με το προταθέν Σχέδιο Νόμου «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις», των Ε.Ε.Σ. στο Εθνικό Δίκτυο της Δια Βίου Μάθησης κατά τον βέλτιστο και πλέον επωφελή για την κοινωνία τρόπο, επισημαίνονται τα ακόλουθα:
1. Είναι σκόπιμο, προκειμένου να αρθεί οποιαδήποτε αμφιβολία για το χαρακτήρα των Ε.Ε.Σ. ως φορέων της μη τυπικής εκπαίδευσης, να επανέλθει η αρχική διατύπωση του προσχεδίου νόμου (βλ. «Σύνοψη αρχών Σχεδίου Νόμου για την ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης», σελ. 9), ώστε τα Ε.Ε.Σ. να κατονομάζονται ρητά μεταξύ των φορέων παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης. Έτσι, στο άρθρο 3 παρ. 3 στοιχ. γ΄ του Σχεδίου Νόμου προτείνεται να ορίζεται: «Φορείς παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης είναι: …γ) τα Κέντρα Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης και δ) τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών…». Με τον τρόπο αυτό θα αρθεί και οποιαδήποτε αμφιβολία για την αυτοδίκαιη εγγραφή των Ε.Ε.Σ., εφόσον έχουν συσταθεί σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, στο Μητρώο Φορέων Δια Βίου Μάθησης του άρθρου 17 παρ. 2 του ΣχΝ.
1. Στο άρθρο 4 παρ. 6 του ΣχΝ προβλέπεται η έκδοση υπουργικής απόφασης, που θα εξειδικευθεί με απόφαση του Δ.Σ. του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ., για τον καθορισμό των προδιαγραφών και του συστήματος πιστοποίησης των δομών, προγραμμάτων κλπ. των φορέων της μη τυπικής εκπαίδευσης. Στην παρ. 8 του ίδιου άρθρου προβλέπεται η έκδοση υπουργικής απόφασης που θα ρυθμίζει την απονομή των τίτλων που βεβαιώνουν την επιτυχή παρακολούθηση τέτοιων προγραμμάτων. Στο άρθρο 10 του ΣχΝ ορίζεται ότι η πιστοποίηση των φορέων της μη τυπικής εκπαίδευσης, καθώς και η χορήγηση άδειας λειτουργίας, όπου αυτή απαιτείται, ανήκει στην αρμοδιότητα του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ., το οποίο, για τον σκοπό αυτό, καταρτίζει τα μητρώα πιστοποιημένων δομών, εκπαιδευτών κλπ., ελέγχει και αξιολογεί τη λειτουργία των πιστοποιημένων δομών και εισηγείται την έκδοση κανονιστικού πλαισίου για τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία πιστοποίησης. Δεδομένου ότι το ΣχΝ δεν ορίζει ούτε περιορίζει το εύρος της κανονιστικής εξουσιοδότησης για την πιστοποίηση, οι παραπάνω εξουσιοδοτικές διατάξεις ενδέχεται να θεμελιώσουν και δικαιολογήσουν τη θέσπιση ενός κανονιστικού πλαισίου τόσο πυκνού, λεπτομερειακού και τελικά τόσο περιοριστικού, ώστε να καθίσταται αδύνατη στην πράξη η υπαγωγή των Ε.Ε.Σ. στις ρυθμίσεις του νόμου και έτσι να αναιρείται ο χαρακτήρας τους ως φορέων ελευθέρων σπουδών.
2. Εξάλλου, δεν εναρμονίζονται οι διατάξεις αυτές με την κείμενη νομοθεσία που διέπει την ίδρυση και λειτουργία των Ε.Ε.Σ. (ν.δ. της 9/9.10.1935, άρθρα 15-16 ν. 1966/1991 και 11 ν. 3696/2008), αν και εξυπηρετούν και οι δύο νομοθεσίες παράλληλες και πάντως παρεμφερείς, αν όχι ταυτόσημους σκοπούς. Προκειμένου να αποτραπεί η υπερβολικά λεπτομερειακή, γραφειοκρατική και υπέρμετρη τυποποίηση των Ε.Ε.Σ., που δεν συμβιβάζεται με την αποστολή τους και εμποδίζει ή συστέλλει υπέρμετρα την παροχή υπηρεσιών μη τυπικής εκπαίδευσης και μάθησης, είναι σκόπιμο το ΣχΝ να μην προβλέπει τη θέσπιση πρόσθετων, ειδικών προϋποθέσεων και διαδικασιών πιστοποίησης και ελέγχου για την αναγνώριση των Ε.Ε.Σ., αλλά να παραπέμπει στις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες νόμιμης σύστασής τους σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Έτσι, με την προσθήκη σχετικού εδαφίου στο άρθρο 4 παρ. 6, προτείνεται να προστεθεί διάταξη που να ορίζει : «Η πιστοποίηση των δομών, επαγγελματικών περιγραμμάτων, προγραμμάτων και εκπαιδευτών των Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών συντελείται με τη νόμιμη σύσταση και λειτουργία τους σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις». Στην περίπτωση δηλαδή των Ε.Ε.Σ., η εγγραφή τους στα οικεία μητρώα πιστοποιημένων δομών κλπ. (του άρθρου 10 παρ. 3 στοιχ. β΄ του ΣχΝ) θα γίνεται αυτοδίκαια μετά την εγγραφή τους στο Μητρώο Φορέων Δια Βίου Μάθησης του άρθρου 17 παρ. 2 του ΣχΝ.
1. Ανεξαρτήτως των παραπάνω, πρέπει να σημειωθεί ότι δημιουργούν έντονο προβληματισμό ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός των εξουσιοδοτικών διατάξεων καθώς και ο εξαιρετικά αόριστος χαρακτήρας των εξουσιοδοτήσεων στον Υπουργό για έκδοση υπουργικών αποφάσεων ενόψει των απαιτήσεων του άρθρου 43 παρ. 2 Σ. Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν εξουσιοδοτείται καν συγκεκριμένο όργανο της κανονιστικής διοίκησης ούτε προβλέπεται η έκδοση ορισμένης κανονιστικής πράξης, αλλά προβλέπεται αορίστως η «έκδοση κανονιστικού πλαισίου» (άρθρα 10 παρ. 3 στοιχ. δ΄, 11 παρ. 3 στοιχ. β΄, γ΄ και στ΄ του ΣχΝ). Σε άλλες, η εξουσιοδότηση για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων δεν συνοδεύεται από βασική ή αρχική ρύθμιση του θέματος στο ΣχΝ (άρθρα 3 παρ. 9-10, 4 παρ. 6-8). Τέλος, δεν είναι βέβαιο ότι η εξουσιοδότηση για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων αφορά πάντοτε θέμα «ειδικότερο» κατά την έννοια του άρθρου 43 παρ. 2 εδ. β΄ Σ. Ενόψει της αοριστίας και της έκτασης των εξουσιοδοτήσεων για την έκδοση πολλών υπουργικών αποφάσεων, θα πρέπει να επανεξεταστούν όλες οι εξουσιοδοτήσεις με σκοπό τον περιορισμό τους και τον προσδιορισμό της εξουσιοδότησης και αυτό τόσο από άποψη δικαιοπολιτική όσο κυρίως από τη σκοπιά της συνταγματικής νομιμότητας ενόψει των ορισμών του άρθρου 43 παρ. 3Σ.
Θεσσαλονίκη, 3 Αυγούστου 2010
Αντώνης Μανιτάκης Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.