Προτεινόμενες αλλαγές στο Σχέδιο Νόμου

Προτεινόμενες αλλαγές στο Σχέδιο Νόμου «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις»   1.         Στο άρθρο 3 παρ. 3 στοιχ. γ΄ του ΣχΝ προστίθεται η φράση: «Φορείς παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης είναι: …γ) τα Κέντρα Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης και τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών…».  2.         Στο άρθρο 3 παρ. 6 του ΣχΝ προστίθεται περ. δ΄: «Οι λειτουργίες του Εθνικού Δικτύου Διά Βίου Μάθησης διακρίνονται σε βασικές και υποστηρικτικές. Βασικές λειτουργίες είναι: …  δ) οι λοιπές μορφές κατάρτισης και επιμόρφωσης, περιλαμβανομένων των ελευθέρων σπουδών».   3.         Στο άρθρο 4 παρ. 6 του ΣχΝ προστίθεται εδάφιο β΄: «Η πιστοποίηση των Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών συντελείται με την εγγραφή τους στο Μητρώο Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών του άρθρου 14 παρ. 2 του ν. 3696/2008 (ΦΕΚ 177 Α΄), όπως ισχύει».  

Το άρθρο 10 παρ. 4 του ΣχΝ [όπως προστέθηκε με την τελευταία τροπολογία του Υπουργείου] αντικαθίσταται ως εξής: «4. α. Το άρθρο 11 του ν. 3696/2008 αντικαθίσταται ως εξής: “1. Τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών (στο εξής «Ε.Ε.Σ.») του ν.δ. της 9/9 Οκτ. 1935 (ΦΕΚ 451), όπως τροποποιήθηκε με τα άρθρα 15 και 16 του ν. 1966/1991 (ΦΕΚ 147 Α΄), παρέχουν υπηρεσίες μη τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης κατόπιν δήλωσης που υποβάλλουν στο Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, βάσει της οποίας εγγράφονται στο οικείο Μητρώο που τηρείται σύμφωνα με το άρθρο 14

 4.         παρ. 2 του παρόντος νόμου. 2. Μαζί με τη δήλωση, τα Ε.Ε.Σ. συνυποβάλλουν στοιχεία σχετικά με τις κτηριακές υποδομές, τον εξοπλισμό και τις προδιαγραφές των εγκαταστάσεών τους, το εκπαιδευτικό και διοικητικό προσωπικό που απασχολούν, καθώς και τα προγράμματα εκπαίδευσης, κατάρτισης ή άλλου είδους μάθησης που προσφέρουν. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων καθορίζονται ειδικότερα ο τύπος της δήλωσης και οι βεβαιώσεις ή άλλα δικαιολογητικά που συνυποβάλλονται, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για τη διαδικασία δήλωσης και εγγραφής στο Μητρώο”». β. Το άρθρο 14 παρ. 2 του ν. 3696/2008 αντικαθίσταται ως εξής: “Στη Γενική Γραμματεία Δία Βίου Μάθησης  του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων τηρείται Μητρώο Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών στο οποίο εγγράφονται όσα έχουν υποβάλλει σχετική δήλωση σύμφωνα με το άρθρο 11 του παρόντος νόμου. Στο Μητρώο τηρούνται όλα τα συνοδευτικά έγγραφα τα οποία συνυποβάλλονται από τα Ε.Ε.Σ. μαζί με τη δήλωση”.  

5.         Στο άρθρο 24 παρ. 3 του ΣχΝ («Μεταβατικές διατάξεις») προστίθεται εδάφιο β΄ ως εξής: «Μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας δήλωσης των Ε.Ε.Σ. στο οικείο Μητρώο του άρθρου 14 παρ. 2 του ν. 3696/2008, όπως ισχύει, και πάντως καθ’ όλη τη μεταβατική περίοδο που προβλέπεται στο άρθρο 23 του ίδιου νόμου, τα Ε.Ε.Σ. υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου εφόσον λειτουργούν νομίμως σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.δ. της 9/9 Οκτ. 1935 (ΦΕΚ 451) και των άρθρων 15 και 16 του ν. 1966/1991 (ΦΕΚ 147 Α΄)».  

Υπόμνημα 1. Προτείνεται, μεταξύ των φορέων παροχής υπηρεσιών δια βίου μάθησης να κατονομάζονται ρητά και τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών. Με τον τρόπο αυτό αίρεται οποιαδήποτε αμφιβολία ως προς την εγγραφή κατά το άρθρο 17 παρ. 3 του ΣχΝ στο Μητρώο Φορέων Δια Βίου Μάθησης των Ε.Ε.Σ. που έχουν συσταθεί σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. 

2. Προτείνεται να εναρμονιστεί η απαρίθμηση των βασικών λειτουργιών του Εθνικού Δικτύου Διά Βίου Μάθησης με τον κατά το άρθρο 2 στοιχ. γ΄ του ΣχΝ ορισμό της μη τυπικής εκπαίδευσης, όπου, πέραν της αρχικής και συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και της γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων, αναφέρονται και οι πάσης μορφής υπηρεσίες κατάρτισης και επιμόρφωσης. Ως τέτοιες πρέπει κατ’ εξοχήν να θεωρηθούν οι κάθε είδους δραστηριότητες μη τυπικής εκπαίδευσης , τωρινές ή μελλοντικές, τις οποίες προσφέρουν ελεύθερα τα Ε.Ε.Σ.   

3. Με τον ν. 3696/2008, όπως τροποποιείται με το παρόν ΣχΝ, θεσπίζεται διαδικασία εγγραφής των Ε.Ε.Σ. σε ενιαίο Μητρώο Ε.Ε.Σ., βάσει των ίδιων γενικών κριτηρίων (κτηριακή και υλικοτεχνική υποδομή, εκπαιδευτικό και λοιπό προσωπικό, προσφερόμενα προγράμματα) που προβλέπονται στο ίδιο ΣχΝ για την πιστοποίηση των φορέων δια βίου μάθησης. Δεδομένου ότι τα Ε.Ε.Σ. είναι χιλιάδες και ουδέποτε μέχρι σήμερα είχαν υπαχθεί σε καθεστώς δήλωσης ή άλλης μορφής διοικητική εποπτεία ή προηγούμενης άδειας,  η εφαρμογή του ν. 3696/2008 ως προς τα Ε.Ε.Σ. αναμένεται να συμπέσει χρονικά με την εφαρμογή του παρόντος ΣχΝ, πράγμα που θα προκαλέσει υπερβολικό και άσκοπο υπηρεσιακό και γραφειοκρατικό φόρτο, αλλά και υπέρμετρη επιβάρυνση για τα ίδια, η παράλληλη διεξαγωγή δύο διαδικασιών (εγγραφή στο Μητρώο Ε.Ε.Σ. και πιστοποίηση), βάσει παρόμοιων κριτηρίων και για την εξυπηρέτηση παρεμφερούς σκοπού. Για το λόγο αυτό προτείνεται, η πιστοποίηση των Ε.Ε.Σ. ως δομών της Δια Βίου Μάθησης να συντελείται με την εγγραφή τους στο Μητρώο Ε.Ε.Σ. βάσει του ν. 3696/2008.   

4. Με την πρόσφατη τροπολογία του Υπουργείου προστέθηκε διάταξη στο άρθρο 10 του ΣχΝ, ως παρ. 4 αυτού, με την οποία τροποποιείται το άρθρο 11 του ν. 3696/2008 σχετικά με το καθεστώς των Ε.Ε.Σ. Επί της ουσίας, η προτεινόμενη τροπολογία εμμένει, και μάλιστα καθιστώντας την ακόμη πιο αυστηρή,  στην υπαγωγή των Ε.Ε.Σ. σε καθεστώς προηγούμενης άδειας, όπως για πρώτη φορά, εντελώς ξαφνικά και αναιτιολόγητα, μετά από οκτώ δεκαετίες επιτυχούς παρουσίας και προσφοράς του θεσμού στην ελληνική κοινωνία επιχειρήθηκε με τον ν. 3696/2008 υπό την προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου. Επιμένουμε στην άποψή μας ότι η υπαγωγή σε μια τόσο έντονη μορφή, προληπτικού  κρατικού ελέγχου αναιρεί τον ίδιο το χαρακτήρα των Ε.Ε.Σ. ως φορέων παροχής ελευθέρων σπουδών και πλήττει την συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία της παιδείας, άρθρο 16 παρ. 1Σ, χωρίς να εξυπηρετεί κανέναν απολύτως δικαιολογημένο σκοπό, δεδομένου ότι τα Ε.Ε.Σ. δεν χορηγούν τίτλους σπουδών ή οποιουδήποτε είδους τυπικά προσόντα και ιδρύονται τόσα χρόνια ελεύθερα με απλή δήλωση το εμπορικό επιμελητήριο. Η αιφνίδια και παντελώς αδικαιολόγητη υπαγωγή σε καθεστώς προηγούμενης άδειας μιας δραστηριότητας μη τυπικής εκπαίδευσης που ανέκαθεν ασκούνταν σε καθεστώς ελευθερίας και μόνο για παράβαση νόμου μπορούσε να περιοριστεί (έτσι το ν.δ. της 9/9.10.1935 και τα άρθρα 15 και 16 του ν. 1966/1991), δηλαδή η υπαγωγή των υπηρεσιών μη τυπικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης, όπως είναι η παροχή  ελευθέρων σπουδών, σε καθεστώς γενικής απαγόρευσης που μόνο με διοικητική άδεια αίρεται, είναι αντισυνταγματική, καθώς αντίκειται τόσο στην αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του πολίτη προς το κράτος όσο και, ιδίως, στην ελευθερία της παιδείας κατά το άρθρο 16 παρ. 1 Σ. (βλ. την από 12.12.2008 Γνωμοδότηση του καθηγητή Αντ. Μανιτάκη). Σε νομοτεχνικό επίπεδο, εξάλλου, η προταθείσα τροπολογία δημιουργεί νέα ερμηνευτικά προβλήματα. Καταρχάς, εγκαταλείπεται η, κατά την αρχική διατύπωση του άρθρου, αναφορά (συνολικά) στα Ε.Ε.Σ. του ν.δ. της 9/9.10.1935. Τίθεται έτσι το ζήτημα μήπως στο πεδίο εφαρμογής της προτεινόμενης διάταξης δεν υπάγονται όλα ανεξαιρέτως τα ΕΕΣ, δεδομένης της διαφορετικής διατύπωσης των διατάξεων του νόμου του ν. 1935/1991 και του νόμου του 2008, ως προς την έκταση του πεδίου της εφαρμογής τους:  αρνητική η πρώτη διατύπωση, θετική και περιοριστική η δεύτερη.  Περαιτέρω, η τροπολογία ορίζει στην παρ. 1 ότι τα παραπάνω Ε.Ε.Σ. μόνο κατόπιν άδειας μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες μεταλυκειακής εκπαίδευσης και κατάρτισης, που προφανώς σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται η λειτουργία τους πριν τη λήψη της άδειας. Στην παρ. 2, ωστόσο, ορίζονται ως κριτήρια αδειοδότησης τα παρεχόμενα προγράμματα και εκπαιδευτικές υπηρεσίες και ο αριθμός των σπουδαστών. Έτσι όμως οδηγούμαστε στο άτοπο, η χορήγηση της άδειας να εξαρτάται από την πραγματοποίηση δραστηριότητας (εγγραφή σπουδαστών, προσφορά προγραμμάτων και υπηρεσιών) η οποία απαγορεύεται πριν τη λήψη αυτής ακριβώς της άδειας. Ως κριτήρια, επομένως, για τη λήψη της άδειας δεν μπορεί να νοούνται τα προγράμματα σπουδών που πράγματι παρέχονται από το Ε.Ε.Σ. και ο αριθμός των σπουδαστών που πράγματι έχουν εγγραφεί σ’ αυτό, αλλά τα προγράμματα που το Ε.Ε.Σ. προτίθεται ή σχεδιάζει να προσφέρει, καθώς και ο αριθμός σπουδαστών που εκτιμάται ότι θα εγγραφούν. Με ένα τέτοιο περιεχόμενο, όμως, τα παραπάνω δεν έχουν νόημα ως κριτήρια σε διαδικασία αδειοδότησης, παρά μόνο ως στοιχεία που περιλαμβάνονται σε διαδικασία προηγούμενης δήλωσης.   Ενόψει των παραπάνω, προτείνουμε τη συνολική αναθεώρηση του άρθρου 11 του ν. 3696/2008 με την υπαγωγή των Ε.Ε.Σ. –αντί σε καθεστώς προηγούμενης άδειας, που αποτελεί την πιο έντονα παρεμβατική μορφή κρατικού ελέγχου, η οποία στην πράξη καταλήγει σε γενική απαγόρευση λειτουργίας Ε.Ε.Σ καιοδηγεί σε κλείσιμο χιλιάδων  επιχειρήσεων  παροχής υπηρεσιών μη τυπικής εκπαίδευσης– σε καθεστώς προηγούμενης δήλωσης, που αποτελεί ηπιότερη μεν, αλλά εξίσου αποτελεσματική για την εξυπηρέτηση των επιδιωκόμενων σκοπών μορφή διοικητικής εποπτείας. Η εγγραφή των Ε.Ε.Σ. στο οικείο Μητρώο θα συντελείται, έτσι, με την υποβολή δήλωσης, η οποία θα συνοδεύεται από στοιχεία, είτε βάσει δικαιολογητικών είτε βάσει υπεύθυνης δήλωσης, που αντιστοιχούν στα ίδια κριτήρια όπως αυτά που προβλέπονται στην ισχύουσα ρύθμιση (κτηριακή και υλικοτεχνική υποδομή, εκπαιδευτικό και λοιπό προσωπικό, προσφερόμενα προγράμματα). Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται επαρκώς και αποτελεσματικά ο επιδιωκόμενος με την ισχύουσα ρύθμιση σκοπός, χωρίς η κρατική παρέμβαση να λαμβάνει την ακραία μορφή γενικής απαγόρευσης λειτουργίας και της υπαγωγής σε καθεστώς προηγούμενης άδειας. Συνολικά, πρόκειται για μια διαδικασία διοικητικής εποπτείας όχι μόνον ηπιότερη, αλλά και, ιδίως, απλούστερη και κατά πολύ ταχύτερη, χωρίς περιττές και χρονοβόρες γραφειοκρατικές επιβαρύνσεις.  Με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται και προωθείται η επιχειρηματικότητα στον κλάδο των ελευθέρων σπουδών, ο οποίος απαρτίζεται αποκλειστικά από μικρομεσαίες ή και πολύ μικρές επιχειρήσεις, κάτι που εναρμονίζεται και συμβάλλει στην ευρύτερη πολιτική της κυβέρνησης για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, όπως χαρακτηριστικά αποτυπώθηκε, μεταξύ άλλων, στον ν. 3853/2010 «Απλοποίηση διαδικασιών σύστασης προσωπικών και κεφαλαιουχικών εταιριών».   5.Προτείνεται να διευκρινιστεί στις μεταβατικές διατάξεις του ΣχΝ ότι, έως ότου ολοκληρωθεί η κατάρτιση του Μητρώου Ε.Ε.Σ. και, πάντως, τουλάχιστον μέχρι το πέρας της προθεσμίας που προβλέπεται στις μεταβατικές διατάξεις του ν. 3696/2008, τα Ε.Ε.Σ. που ιδρύθηκαν και λειτουργούν βάσει του προϊσχύσαντος δικαίου να θεωρείται ότι λειτουργούν νομίμως για την εφαρμογή οποιασδήποτε από τις διατάξεις του παρόντος ΣχΝ, όπως ιδίως γιατην εγγραφή τους στο Μητρώο Φορέων Δια Βίου Μάθησης του άρθρου 17 παρ. 3 του ΣχΝ.    Θεσσαλονίκη, 30 Αυγούστου 2010